Vlaanderen en Europese Unie moeten vergunningverlening uit het slop trekken
Nieuwe Vokapaper: de vergunningenknoop ontward
18 oktober 2024
De economie in Vlaanderen worstelt met een vergunningenknoop. Door alle doelstellingen rond klimaat en leefmilieu tegelijkertijd na te streven, stokt de vergunningverlening en raakt de economie verlamd. "We zijn te streng voor onszelf. De huidige aanpak dreigt stokken in de wielen te steken van noodzakelijke duurzaamheidsprojecten," zegt Kris Claes, gedelegeerd bestuurder van Vlaams-Brabant. "We moeten meer dan vandaag alle flexibiliteitsopties benutten die Europa toelaat."
Een specifiek voorbeeld van deze situatie zijn de Tiense watervelden, die vastlopen door ingewikkelde vergunningsprocedures. Dit project is cruciaal voor de verduurzaming van de regio. "De vertraging van dergelijke projecten toont aan dat we in Vlaams-Brabant moeten inzetten op een snellere en flexibele vergunningverlening," aldus Claes. "Een trage en complexe vergunningverlening in combinatie met een gebrek aan ruimte om te ondernemen in Vlaams-Brabant is nefast. Er is slechts 87 ha over om te ondernemen in onze provincie."
De echte oplossing voor het ontwarren van de vergunningenknoop ligt echter op Europees niveau. Er moet een systeemaanpak worden geïntroduceerd waarbij de milieu-impact van vergunningsdossiers integraal kan worden beoordeeld. Een tijdelijke verslechtering van één bepaalde parameter mag niet noodzakelijk meer taboe zijn wanneer op lange termijn een integrale verbetering gerealiseerd wordt.
Voka en Voka-KvK Vlaams-Brabant komen na een grondig onderzoek met structurele oplossingen voor het ontwarren van de vergunningenknoop. Het Europese wetgevingskader moet aangepast worden zodat het ook voor dichtbevolkte en sterk geïndustrialiseerde regio’s als Vlaams-Brabant mogelijk wordt om economie en duurzaamheid te verzoenen. We zijn vandaag te rigide en te streng voor onszelf. Ons economisch weefsel kan enkel gedijen in een klimaat waar vergunningen voorspelbaar en rechtszeker zijn.
Vergunningen zijn essentieel om de transitie naar klimaatneutraliteit te doen slagen. Een efficiënte vergunningsverlening zorgt ervoor dat projecten voor hernieuwbare energie worden gerealiseerd, dat er werk gemaakt wordt van koolstofafvang en -opslag, en dat elektriciteitsnetten worden versterkt. Een rechtszeker vergunningenkader is essentieel om toekomstige investeringen aan te trekken en daarmee onze welvaart veilig te stellen. Maar we lopen vandaag vast op twee zaken. Ten eerste streven we in Vlaams-Brabant heel wat verschillende Europese doelstellingen na, die allemaal sterk wegen op de vergunningverlening. Ten tweede is de (Europese) wetgeving te star.
Vlaamse oplossingen: maximaliseer de flexibiliteitsopties
Europa biedt op bepaalde vlakken al flexibiliteit aan lidstaten voor de toepassing van milieu- en klimaatregels. "Die benutten we in Vlaams-Brabant veel te weinig," aldus Claes. Vlaams-Brabant moet inzetten op de zogenaamde ‘projecten van dwingende redenen van openbaar belang’. Dit houdt in dat strategisch belangrijke private en publieke projecten kunnen doorgaan mits het in achtnemen van een reeks voorwaarden.
Daarnaast moet er werk gemaakt worden van de implementatie van verschillende Europese richtlijnen, zoals de richtlijn hernieuwbare energie en de Net Zero Industry Act. De implementatie van die wetgeving kan de vergunningsverlening versnellen. Andere Europese lidstaten hebben hier al werk van gemaakt; België loopt achter.
Europese oplossingen: integrale programmatische aanpak
Een echte systemische oplossing bevindt zich echter op Europees niveau. Europa moet de Strategic Environmental Assessment Directive (de strategische MER-richtlijn) herzien. Deze wetgeving helpt lidstaten bij het ontwikkelen van programma’s om problematieken zoals stikstofneerslag of waterkwaliteit op systematische wijze aan te pakken. Volgens Voka en Voka – KvK Vlaams-Brabant moeten deze programmatische aanpakken een integrale milieubeoordeling inhouden die een behoud of verbetering van de netto milieukwaliteit nastreeft. Tijdelijke verslechteringen van een bepaalde milieuparameter zouden moeten zijn toegestaan als ze uiteindelijk leiden tot een verbetering van de gehele milieukwaliteit op lange termijn.
Indien niet alle doelstellingen kunnen worden behaald, pleiten Voka en Voka-KvK Vlaams-Brabant ervoor dat lidstaten de flexibiliteit moeten krijgen om doelstellingen in een bepaalde volgorde te behalen, afhankelijk van hun specifieke context en uitdagingen. Hierdoor kan een lidstaat tijdelijk afwijken van bepaalde milieurichtlijnen om prioriteit te geven aan urgentere klimaatdoelstellingen. Een alternatieve piste is om te werken op basis van een duidelijkere hiërarchie van wetgevende doelstellingen.
"De aanpassingen die wij voorstellen laten de ambities van de Green Deal niet los, maar combineren ze met economische en welvaartsdoelstellingen. Zonder een structurele aanpak dreigen immers al van projecten voor de energie- en klimaattransitie te stranden of te botsen op rechterlijke veto’s. We starten het debat om meer maatwerk en flexibiliteit aan de dag te leggen. In deze Vokapaper formuleren we heel concrete voorstellen. Het is nu aan de nieuwe Vlaamse regering en de Europese Commissie om hier verder mee aan de slag te gaan zodat de vergunningenknoop eindelijk ontward kan geraken," besluit Kris Claes.
